Rzeźba i mała architektura sakralna Księstw Opawskiego i Karniowskiego w XVIII wieku

"W książce próbowano połączyć na równych prawach - najczęściej dotąd rozdzielaną lub jednostronnie uwypuklaną - tematykę rzeźby i małej architektury. U podstaw takiej decyzji leży przekonanie, że dzieła małej architektury, których strukturę współtworzy również rzeźba, projektowano jako organiczną całość (nieraz czynił to ten sam artysta) i tak też je postrzegano. Jednocześnie fakt, że przedstawienia rzeźbiarskie bywają nierzadko najbardziej wartościowymi składnikami ołtarza czy ambony, rządzącymi się przy tym własnymi zasadami, powoduje konieczność ich szczególnego podkreślenia. Takie ujęcie tematu napotyka na wiele trudności, ponieważ oba wspomniane elementy różnią się między innymi przeznaczeniem, zasadą budowy i sposobem wykonania. Daje ono jednak także interesujące możliwości, na przykład włączenia do badań większej ilości obiektów czy ujrzenia ich w innym świetle. W tym kontekście należy mieć na uwadze, iż wybór i układ materiału zostały silnie zdeterminowane przez obecny stan wiedzy, zachowane zabytki i dostępne źródła archiwalne. W pierwszych trzech rozdziałach, które mają w znacznej mierze charakter wprowadzenia, uwzględniono stan badań, tło historyczno-kulturowe oraz problematykę fundatorską. W tym ostatnim przypadku starano się ukazać nie tylko rolę poszczególnych grup społecznych w powstawaniu dzieła sztuki, ale także podkreślić znaczenie możnych opiekunów (patronów) świątyń i miejscowych organizatorów prac (proboszczów, przeorów). Rozdział czwarty poświęcono formalno-stylistycznym zagadnieniom rzeźby. Po syntetycznym omówieniu sytuacji rzeźby na Śląsku Opawsko-Karniowskim oraz po zasygnalizowaniu zagadnień warsztatowych, zaprezentowano sylwetki artystyczne rzeibiarzy. Skupiono się przede wszystkim na artystach, którzy się tam osiedlili lub długo przebywali. W następnej kolejności ujęto rzeźbiarzy, działających na Śląsku Opawsko-Karniowskim jedynie okresowo. Wśród nich szczególne miejsce zajmują artyści przybywający z Moraw i o nich przede wszystkim będzie tu mowa. Dla uzyskania pełni obrazu wspomniano również o rzeźbiarzach z pozostałych terenów Śląska, których oddziaływanie było ograniczone Jak się zdaje, zarówno terytorialnie, jak i chronologicznie). Rozdział piąty ma za zadanie naświetlić problematykę małej architektury we wnętrzu sakralnym. Materiał przedstawiono w sposób typologiczny, dający możliwość prześledzenia kształtowania się i trwania pewnych schematów kompozycyjnych. Analizie poddano więc po kolei retabula ołtarzowe, ambony, antyambony i nastawy chrzcielnic, z których to elementów dwa ostatnie były niemal całkowicie pomijane przez dotychczasową literaturę. Obudowę książki stanowią wstęp, zakończenie, materiały źródłowe oraz indeksy, a także 4 mapki i 150 ilustracji." (ze wstępu) Spis treści: WSTĘP Rozdział I STAN BADAŃ Rozdział II TŁO HISTORYCZNO-KULTUROWE Rozdział III FUNDATORZY Rozdział IV RZEŹBA 4.1 Wprowadzenie 4.2 Wykształcenie i praktyka rzeźbiarza 4.3 Lokalne ośrodki rzeźbiarskie 4.3.1. Rzeźbiarze związani z Opawą 4.3.2.Rzeźbiarze związani z Bruntalem 4.4. Rzeźbiarze spoza Śląska Opawsko-Karniowskiego Rozdział V MAŁA ARCHITEKTURA 5.1. Wprowadzenie 5.2. Struktury ołtarzowe 5.3. Ambony 5.4. Antyambony 5.5. Chrzcielnice z nastawami ZAKOŃCZENIE MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE BIBLIOGRAFIA SPIS MAP I ILUSTRACJI INDEKS TOPOGRAFICZNO-RZECZOWY INDEKS OSÓB ZUSAMMENFASSUNG