10 PRINCIPLES OF GOOD ARCHITECTURE

Książka przybliża specyfikę najpiękniejszych posiadłości ziemskich. Opowiada dzieje obiektów oraz charakteryzuje architekturę poszczególnych budowli. Album został zilustrowany fotografiami współczesnymi i archiwalnymi.

Architecture and design are playing an increasing role in today's approaches to treatment and recovery. This trend affects not only the construction of hospitals and health care facilities, but also the planning of spaces for patients, staff and visitors. The most important topics in this development are the use of natural light, careful selection of colors and materials, priority to flexible room concepts, and concern for the environment. Masterpieces: Hospital Architecture + Design presents 61 buildings developed by international hospital specialists and architects that approach the task from an outside perspective. All projects, however, were developed with the focus on Man and human needs.

Niniejsza publikacja skierowana jest do osób, które stawiają pierwsze kroki w zawodzie cieśli, czyli uczniów szkół zawodowych oraz nowych pracowników firm ciesielskich. Układ i aranżacja rozdziałów została dopasowana specjalnie do potrzeb i możliwości takiego odbiorcy, który nie posiada żadnych doświadczeń z konstrukcjami ciesielskimi. Książka może się okazać również przydatną dla doświadczonych rzemieślników, którzy chcą ugruntować swoja wiedzę. Publikacja jest swego rodzaju przewodnikiem do ćwiczeń. Dlatego wymaga od czytelnika aktywnego do niej podejścia. Czytając opisy i analizując rysunki do poszczególnych zadań należy równolegle samodzielnie wykonywać zadania. Każde zadanie podzielone jest na etapy. Samodzielne wykonanie jednego etapu będzie działało motywująco do dalszych prac. Takie podejście sprawi czytelnikowi nie tylko frajdę, ale umożliwi zdobycie nowych cennych umiejętności zawodowych. Na podstawie modelu dachu została przedstawiona procedura wykreślnej metody odwiązania elementów więźby. Wybór graficznej metody odwiązania konstrukcji więźby nie jest przypadkowy. Metody graficzne są proste w zrozumieniu i łatwe do powtórzenia. Zależności między punktami przestawione są bezpośrednio na rysunku. Książka zawiera przykłady różnorodnych elementów więźby dachowej: od prostych, jak krokiew zwykła, po bardzo skomplikowane, na przykład krokiew koszową asymetryczną. Każde z zadań poprzedzone jest krótkim opisem elementu oraz niezbędnymi informacjami potrzebnymi do wykonania zadania.

This book uncovers one of the most interesting architectural trends of recent times: the remodelling of under-utilised spaces at the tops of buildings. These projects reveal the infinite ingenuity of architects and designers, while if we look beyond their architectural value to the overcrowded nature of large cities, the use given to these areas reveals a more rational, sustainable and intelligent application of architecture.

"This new edition of one of Images' best-selling books, written by the original author, presents all-new projects that reflect the latest trends in the architecture of religious buildings. More than fifty projects are presented in full colour, sumptuous photographs and drawings, with text that explains the design challenges of the projects and how they were met. Included are churches, synagogues, temples, and other religious structures representing all the major denominations. The author provides an insightful preface to the book, and there is an introduction written by religious architecture scholar John Wesley Cook."

Od czasów zjednoczenia klasyczne typologie architektoniczne takie jak dom, willa miejska czy hotel przeżywają w Berlinie renesans i stanowią jeden z głównych filarów nowoczesnego miasta. W obszernym tomie przedstawiono 30 przykladów współczesnego budownictwa w Berlinie. Wielojęzyczny katalog przedstawia projekty znanych architektów takich jak David Chipperfield, Hilmer&Sattler i Albrecht czy duet Kleihues+Kleihues

Treści podręcznika są zgodne z obowiązującą podstawą programową oraz programem nauczania dla zawodu technik elektryk - przedmiot podstawy elektrotechniki i elektroniki. Wiadomości i forma ich przekazu są dostosowane do poziomu uczniów i ich wiedzy z matematyki i fizyki zdobytej w gimnazjum. Ograniczono do niezbędnego minimum skomplikowany aparat matematyczny. Dla uczniów szczególnie zainteresowanych elektrotechniką lub studentów wydziałów elektrycznych i pokrewnych podano wiadomości rozszerzające ? ponadprogramowe (specjalnie wyróżnione). Po każdym rozdziale zamieszczono przykłady rozwiązanych zadań oraz zestawy prostych poleceń i zadań, w tym o charakterze testowym. Podręcznik zastępuje książkę tego samego autora, pod tym samym tytułem, wydawaną w serii Biblioteka elektryka.

An unusual journey between Breslau and Dessau, from the World Cultural Heritage of the Centennial Hall (1913) to the World Cultural Heritage of Bauhaus dating from the twenties: and there are many highpoints of modern architecture in-between—in Görlitz, Dresden-Hellerau, Leipzig or Chemnitz, for example. Almost all the great modernist architects ar gathered together here, from Hans Poelzig and Henry van de Velde to Heinrich Tessenow, Richard Riemerschmid, Hans Scharoun, Erich Mendelsohn and even Walter Gropius. But the focus is also on the cities themselves; at a very early date, their progressive building councillors thought hard about European urban development—about buildings ranging from striking tower blocks to top-quality mass housing. This publication illustrates an important chapter of our architectural history in an original, condensed-format travel guide.

Maciej Siuda oraz Jednorazowe Laboratorium Architektury w składzie: Katarzyna Dąbkowska, Adrian Wyparło, Łukasz Jagoda, Mateusz Sum, Tomasz Bojęć i Marta Zatoka Publikacja skrupulatnie archiwizuje miesiąc prac nad projektem nowej Rogóżki, niewielkiej wsi położonej w masywie Śnieżnika, u podnóża Czarnej Góry: od pojawienia się pomysłu, postawienia pierwszej kreski, poprzez ciąg zdarzeń i sytuacji, które wpływają na jego kształt, do przyjęcia ostatecznej koncepcji. Stawia pytanie, na ile projekt żyje własnym życiem i jest efektem splotu talentu, relacji, kompromisów czy różnych interesów, a na ile powstaje w wyniku świadomych decyzji architekta. Dzięki zamieszczonym fotografiom oraz rozmowie z autorem projektu, Maciejem Siudą, czytelnik ma szansę prześledzić cały proces projektowania nowej wsi Rogóżka na podstawie 30 dni zespołowej pracy nad konceptem.

The new urban housing projects usually have a lower number of square feet than a few years ago, and also seeks to reduce costs and optimize the available space. In this book we bring together a selection of houses and apartments from 430 ft2 to 839 ft2. We show current trends in contemporary design from cities around the world.

Long a magnet for creative tupes, New York City offers a cornucopia of art, architecture and design--both contemporary and historical. The new line of AAD pocket guides gives a convenient overview of landmark buildings while showcasing destinations far off the beaten track. These extensively researched books offer an insider perspective indispensable for visitors and locals alike. The places featured span galleries and museums to noteworthy accommodations and shops. Entries include the MoMA, the new Ace Hotel and many more.

Najobszerniejsza historia sztuki powszechnej wydana w języku polskim. Prezentuje nie tylko dzieła sztuki światowej, ale również polską kulturę i polską myśl naukową. Zawiera mapy, plany, szczegółowe tablice chronologiczne łączące fakty artystyczne z wydarzeniami historycznymi i kulturowymi oraz bibliografię Spis treści tomu 1: - Sztuka pradziejowa - Starożytny Egipt ( Architektura i rzeźba, Malarstwo ) - Mezopotamia ( Sztuka sumeryjska i akadyjska, Sztuka babilońska i asyryjska, Sztuka starożytnej Persji ) - Ameryka prekolumbijska ( Sztuka Meksyku, Sztuka Majów, Kultury andyjskie ) Autorzy hiszpańscy: Jose Pijoan, Louis-Rene Nougier, Christiane Desroches Noblecourt, Paul Gendrop, Alberto Ruz Lhuillier, Jose de Mesa, Tersesa Gisbert Autorzy polscy: Karol Myśliwiec, Antoni Mierzejewski, Przemysław Trzeciak Redakcja naukowa tomu: Przemysław Trzeciak

STATUS: NAKŁAD WYCZERPANY W związku z dużym zainteresowaniem Czytelników poprzednimi wydaniami Poradnika, zdecydowaliśmy się na kolejne, które zostało uaktualnione i rozszerzone. Podobnie jak w poprzednich wydaniach, zamieściliśmy w nim podstawową wiedzę niezbędną do opracowania projektu zasilania osiedla mieszkaniowego, budynków jednorodzinnych, budynków użyteczności publicznej, tymczasowego zasilania imprezy masowej, terenu budowy oraz zasilania gwarantowanego. Naszym celem było stworzenie podręcznego poradnika, w którym zostałyby zamieszczone zasady projektowania zasilania obiektów mieszkalnych i użyteczności publicznej – zarówno z sieci elektroenergetycznej niskiego napięcia, jak i z zespołu prądotwórczego i innych dostępnych na rynku źródeł zasilania. Mamy nadzieję, że piąte wydanie książki okaże się równie interesujące jak wydania poprzednie. W tym wydaniu oprócz uaktualnienia treści, zamieściliśmy szereg wymagań w zakresie ochrony przeciwpożarowej, która stanowi jeden z najważniejszych elementów każdego budynku lub obiektu budowlanego. Rozwój budownictwa jednorodzinnego spowodował wiele zmian w podejściu do projektowania zasilania budynków mieszkalnych. Jedną z nich jest coraz częstsze podejmowanie decyzji o zabudowie szeregowej zlokalizowanej po obu stronach ulicy. Takie rozwiązanie architektoniczne pozwala bowiem na wypracowanie nowego modelu zasilania poszczególnych budynków – modelu o zwiększonej niezawodności dostaw energii elektrycznej. Na terenach nowo powstających osiedli mieszkaniowych często projektuje się obiekty użyteczności publicznej, takie jak: banki, przychodnie lekarskie i inne. Większość z nich wymaga, poza zasilaniem podstawowym, zasilania rezerwowego, a niektóre – również zasilania awaryjnego (często zasilania gwarantowanego). Dla wygody naszych Czytelników zamieściliśmy podstawowe informacje dotyczące projektowania i budowy stacji transformatorowych, linii elektroenergetycznych nn oraz sposobów projektowania układów pomiarowych. Omówiliśmy również zasady wyznaczania mocy zapotrzebowanej w budynkach komunalnych i użyteczności publicznej. W poradniku znajdą też Państwo zasady prowadzenia podstawowych obliczeń zwarciowych. Oprócz omówienia zasilania z sieci elektroenergetycznej nn, znaczną uwagę poświęciliśmy systemom zasilania gwarantowanego obiektów użyteczności publicznej. Zostały opisane, pominięte w innych publikacjach, kryteria doboru zespołu prądotwórczego, UPS-ów oraz siłowni telekomunikacyjnych. Opisano także zasady projektowania zasilania oświetlenia ulic światłem elektrycznym. Zamieściliśmy również podstawową wiedzę z zakresu wyższych harmonicznych i stwarzanego przez nie zwiększonego zagrożenia pożarowego oraz ich wpływu na pracę różnych odbiorników energii elektrycznej. Opisaliśmy podstawowe wymagania w stosunku do osób zatrudnionych przy eksploatacji sieci, instalacji i urządzeń elektroenergetycznych, jakie wynikają z Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 kwietnia 2003 roku w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadanych kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, sieci i instalacji energetycznych oraz związanych z nim zmian, wynikających ze znowelizowanej Ustawy Prawo energetyczne. Zaktualizowaliśmy również wymagania dotyczące przyłączania odbiorców do sieci elektroenergetycznej i jakości dostarczanej energii elektrycznej, wynikające z Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 4 maja 2007 roku w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego. W związku z dostrzeganiem przez spółki dystrybucyjne znacznego poboru mocy biernej przez budynki użyteczności publicznej oraz budynki wielorodzinne coraz częściej zachodzi konieczność jej kompensowania w tych budynkach. Problem kompensacji mocy biernej 12 wyjaśniliśmy w osobnym rozdziale, a na płycie CD zamieściliśmy projekt instalacji elektrycznej budynku wielorodzinnego, w którym zastosowano kompensację mocy biernej indukcyjnej. W poradniku znalazły się również wymagania dotyczące zasilania imprezy masowej z wykorzystaniem zespołów prądotwórczych oraz zasad ochrony przeciwporażeniowej w strefach nieobjętych połączeniami wyrównawczymi. W końcowej części książki znajdą Państwo dodatki, w których między innymi omówiliśmy podstawowe zagadnienia związane z ochroną przeciwprzepięciową oraz zasadami i sposobami oddymiania dróg ewakuacyjnych w budynkach objętych pożarem. Znajdują się tam również wymagania dotyczące odległości linii elektroenergetycznych od budynków, które nie zostały określone w normach, a wynikają z różnych aktów prawnych, a także podstawowe wymagania dotyczące oświetlenia awaryjnego budynków, pompowni ppoż. oraz szeregu innych wymagań techniczno- -budowlanych. Korzystając z charakterystyk zamieszczonych w poradniku należy mieć świadomość, że stanowią one tylko przykłady i w przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy korzystać z katalogów producentów. Mamy świadomość, że niejednokrotnie zastosowane słownictwo jest niezgodne z aktualnie obowiązującym, co wynika z faktu, iż w dalszym ciągu trwają prace Polskiego Komitetu Normalizacyjnego nad nazewnictwem. Ponieważ większość Czytelników w swojej pracy najczęściej posługuje się starym nazewnictwem – postanowiliśmy używać go w książce. Uzupełnieniem poradnika jest zbiór uproszczonych projektów różnych obiektów, które znacznie ułatwią zrozumienie treści zawartych w książce, zamieszczonych na dołączonej do książki płycie CD. Zwracamy jednak uwagę na to, że projekty te nie stanowią pełnej dokumentacji budowlanej i mogą być traktowane jako zbiór przykładowych rozwiązań. Nie zostały one również poprawione zgodnie z wymaganiami norm, które uległy zmianie. Prezentowane rozwiązania zostały opracowane na mocy norm i przepisów obowiązujących w 2008 roku i zgodnie z nimi powinny być rozpatrywane. W przypadku konieczności wykorzystania tych opracowań w obecnej chwili, należy wprowadzić w nich korektę wynikającą ze zmienionych norm lub przepisów techniczno -prawnych. Pozostawiamy to naszym Czytelnikom. Dodatkowo na płycie CD zostały zamieszczone również ważniejsze akty prawne związane z budownictwem ze stanem prawnym na dzień 1 sierpnia 2012 roku, a także przykładowe programy przydatne w pracy projektanta. Autorzy składają serdeczne podziękowania Recenzentom: dr. inż. Kazimierzowi Herlenderowi z Instytutu Energoelektryki Politechniki Wrocławskiej, mgr. inż. Witoldowi Zdunkowi, Prezesowi Oddziału Warszawskiego Stowarzyszenia Polskich Energetyków, mgr. inż. Andrzejowi Boczkowskiemu, Przewodniczącemu Centralnego Kolegium Sekcji Instalacji i Urządzeń Elektrycznych Stowarzyszenia Elektryków Polskich, mgr. inż. Leszkowi Bożkowi, zastępcy kierownika pracowni elektrycznej Wojskowego Biura Studiów Projektów Budowlanych i Lotniskowych w Warszawie Sp. z o.o., mgr. inż. Mirosławowi Miegoniowi z firmy Eaton Power Quality Oddział w Polsce oraz mł. bryg. mgr. inż. Edwardowi Skiepko, rzeczoznawcy ds. zabezpieczeń ppoż., pracownikowi Szkoły Głównej Służby Pożarniczej, za wnikliwą ocenę treści poradnika oraz szereg cennych uwag, które pozwoliły na opracowanie końcowej wersji piątego wydania. Podziękowania należą się również byłemu Prezesowi Wojskowego Biura Studiów i Projektów Budowlanych w Warszawie Sp. z o.o. mgr. inż. Andrzejowi Kaniakowi za pomoc okazaną przy tworzeniu tej książki. Jednocześnie pragniemy podziękować wszystkim Czytelnikom za cenne uwagi oraz sugestie, które wpłynęły na ostateczny kształt piątego wydania poradnika. Autorzy zwracają się z prośbą do Czytelników o nadsyłanie wszelkich uwag dotyczących treści tego wydania na adres: julianwiatr@wp.pl lub m_orzechowski@op.pl. Obecne wydanie częściowo uzupełnione nie uwzględnia niektórych zmian w przepisach techniczno- prawnych. Stan ten został spowodowany trwającymi pracami nad nowelizację Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku, w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU nr 75/2002, poz. 690, z późn. zmianami). Skutkuje to koniecznością sprawdzenia aktualności wymagań określonych w powołanych w książce przepisach techniczno-prawnych. Warszawa, sierpień 2012 Julian Wiatr SPIS TREŚCI Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 1. Projekt budowlany i zasady jego uzgadniania. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 1.1 Przepisy ogólne i wymagania podstawowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 1.2 Postępowanie poprzedzające rozpoczęcie robót budowlanych. Zakres i forma projektu budowlanego . . . . 15 1.3 Dane wyjściowe do projektowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 1.4 Uzgadnianie i zatwierdzanie dokumentacji projektowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 2. Podstawy zasilania budynków nieprzemysłowych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 2.1 Wymagania dotyczące lokalizacji urządzeń zasilających . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 2.2 Charakterystyka systemu zasilania budynków użyteczności publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 2.3 Przyłączenie podmiotów do sieci elektroenergetycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 2.4 Jakość energii elektrycznej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 2.4.1 Standardy jakościowe obsługi odbiorców energii elektrycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 2.4.2 Wymagania w zakresie jakości energii elektrycznej określone w normach. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 2.4.2.1 Wpływ wahania napięcia na pracę wybranych odbiorników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 2.4.2.2 Harmoniczne, interharmoniczne i subharmoniczne oraz ich wpływ na pracę urządzeń oraz instalacji elektrycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 2.4.2.2.1 Harmoniczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 2.4.2.2.2 Interharmoniczne i subharmoniczne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 2.5 Taryfy za energię elektryczną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 2.6 Niezawodność zasilania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 2.7 Zasilanie z sieci elektroenergetycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 2.7.1 Układy sieci średniego napięcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 2.7.2 Układy sieci niskiego napięcia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 2.7.3 Układy zasilania w sieciach elektroenergetycznych nn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 2.8 Odbiorniki energii elektrycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 2.9 Zasady obliczania mocy zapotrzebowanej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 2.9.1 Budynki mieszkalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 2.9.2 Budynki użyteczności publicznej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 2.9.3 Wyznaczanie mocy szczytowych w elementach sieci osiedlowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 2.9.4 Współczynnik jednoczesności i współczynnik zapotrzebowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 2.10 Układy pomiarowe do rozliczeń zużytej energii elektrycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 2.10.1 Układy pomiarowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 2.10.2 Dobór przekładników prądowych do układów pomiarowych półpośrednich . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 2.10.3 Dobór przekładników napięciowych do układów pomiarowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 2.11 Wybrane zagadnienia dotyczące projektowania instalacji elektrycznych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 3. Sieciowe urządzenia zasilające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 3.1 Rozdzielnice niskiego napięcia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 3.2 Stacje transformatorowe SN/nn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191 3.3 Dobór stacji transformatorowej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203 3.4 Zabezpieczenia transformatorów średniego napięcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 3.5 Zabezpieczenie stacji transformatorowo-rozdzielczej SN/nn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 3.6 Wymagania dotyczące lokalizacji budynkowych stacji transformatorowych pod względem ochrony ppoż. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 3.7 Optymalizacja położenia pojedynczej stacji transformatorowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217 6 4. Linie elektroenergetyczne niskich i średnich napięć. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 4.1 Linie kablowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 4.2 Linie napowietrzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 4.2.1 Wymagania dla linii z przewodami pełnoizolowanymi oraz z przewodami niepełnoizolowanymi . . 267 4.3 Ochrona odgromowa linii kablowych i napowietrznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277 4.4 Przejście z układu TN-C na układ TN-C-S (rozdział przewodu PEN na przewód PE oraz przewód N) . . . . . 278 5. Zwarcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 5.1 Obliczanie zwarć. Początkowy prąd zwarciowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 5.2 Parametry elementów obwodu zwarciowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287 5.2.1 Parametry zwarciowe systemu elektroenergetycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287 5.2.2 Parametry zwarciowe pozostałych elementów obwodu zwarciowego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288 5.3 Obliczanie prądów zwarciowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293 5.3.1 Prąd zwarciowy udarowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293 5.3.2 Prąd zwarciowy wyłączeniowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294 5.3.3 Prąd zwarciowy zastępczy cieplny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295 5.4 Udział silników w prądzie zwarciowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303 6. Dobór przewodów i ich zabezpieczeń. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309 6.1 Dobór przewodów w instalacjach elektrycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309 6.1.1 Nagrzewanie kabli i przewodów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309 6.1.2 Zasady doboru przewodów i kabli w instalacjach elektrycznych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316 6.1.3 Dobór przewodów na długotrwałą obciążalność i przeciążalność prądową . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317 6.1.4 Sprawdzenie dobranych przewodów lub kabli na warunki zwarciowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328 6.1.5 Sprawdzenie dobranych przewodów lub kabli na warunek spadku napięcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337 6.1.6 Sprawdzenie dobranych przewodów na spadek napięcia przy rozruchu silników . . . . . . . . . . . . . . 340 6.1.7 Sprawdzenie dobranych przewodów z warunku samoczynnego wyłączenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342 6.1.8 Przewody ochronne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345 6.1.9 Wyznaczanie przekroju przewodu neutralnego w obwodach zasilających odbiorniki nieliniowe. . . 351 6.1.10 Dobór przewodów do zasilania urządzeń, które muszą funkcjonować w czasie pożaru . . . . . . . . . 355 6.2 Dobór zabezpieczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369 6.2.1 Zasady zabezpieczania przetężeniowego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369 6.2.2 Zabezpieczenia przewodów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370 6.2.3 Wymagania zwarciowe stawiane zabezpieczeniom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376 6.3 Zabezpieczanie silników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378 6.3.1 Zabezpieczenie zwarciowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378 6.3.2 Zabezpieczenie bezpiecznikiem topikowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378 6.3.3 Zabezpieczenie przeciążeniowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 380 6.3.4 Zabezpieczenie zanikowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381 6.4 Selektywność zabezpieczeń. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388 6.4.1 Selektywność działania przy kaskadowym połączeniu bezpieczników topikowych . . . . . . . . . . . . . 388 6.4.2 Selektywność działania przy kaskadowym połączeniu bezpiecznika topikowego z wyłącznikiem nadprądowym. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390 6.4.3 Selektywność działania przy kaskadowym połączeniu dwóch wyłączników nadprądowych . . . . . . 394 6.4.4 Selektywność działania przy kaskadowym połączeniu dwóch wyłączników różnicowoprądowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397 6.5 Zabezpieczenie przewodów połączonych równolegle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403 7. Układy i urządzenia zasilania rezerwowego, awaryjnego i gwarantowanego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417 7.1 Samoczynne załączanie rezerwy SZR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417 7.2 SZR sieć/sieć. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418 7.3 Źródła zasilania gwarantowanego i awaryjnego oraz zasady ich doboru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433 7.3.1 Zasilacze bezprzerwowe (UPS) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433 7.3.2 UPS pracujący w trybie VFD (off-line) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435 7.3.3 UPS pracujący w trybie VI (line interactive – sieciowo interaktywny). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436 7.3.4 UPS pracujący w trybie VFI (on-line). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436 7.3.5 Układy redundantne UPS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438 7.3.6 Karta synchroniczna X-Slot Hot Sync – instalacja i oprzewodowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442 7 7.3.7 Hot Sync™ – system pracy równoległej UPS Powerware. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442 7.3.8 Technologia Hot Sync™ – zasada działania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444 7.3.9 ABM™ (Advanced Battery Management) – system nieciągłego ładowania baterii . . . . . . . . . . . . . . 447 7.3.10 Dobór mocy zasilacza UPS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 450 7.3.11 Przykłady układów zasilania gwarantowanego o zwiększonej niezawodności . . . . . . . . . . . . . . . . . 454 7.4 Problemy z zasilaniem i rozwiązania UPS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459 7.4.1 Wykaz danych technicznych UPS-a deklarowanych przez producenta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461 7.5 Podstawy funkcjonalne zasilaczy UPS Eaton serii Powerware . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465 7.5.1 Funkcje elektryczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465 7.5.2 Działanie w warunkach normalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466 7.5.3 Przerwa w zasilaniu sieciowym/praca autonomiczna z akumulatorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466 7.5.4 Przerwa normalna/ładowanie baterii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466 7.5.5 Przełączenie na wewnętrzny tor obejściowy – włączony przełącznik statyczny . . . . . . . . . . . . . . . . 466 7.5.6 Przełączenie na pracę normalną UPS-a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467 7.5.7 Podwójne źródła energii w zasilaczach UPS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467 7.5.8 Falownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467 7.5.9 Prostownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468 7.6 Opis pracy UPS-a w technologii beztransformatorowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471 7.6.1 Budowa wewnętrzna systemu UPS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471 7.6.2 Tryby pracy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472 7.6.3 Ręczny przełącznik toru obejściowego EBS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475 7.6.4 Ręczny przełącznik toru obejściowego MBS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475 7.7 Algorytm doboru zasilaczy UPS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483 7.7.1 Algorytm postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483 7.7.2 Procedura doboru zasilaczy UPS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 485 7.7.3 Wybór UPS-a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489 7.8 Zasilacze dc – siłownie telekomunikacyjne (STK) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494 7.9 Baterie kwasowo-ołowiowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 499 7.9.1 Budowa akumulatora bezobsługowego VRLA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 500 7.10 Porównanie baterii klasycznych VLA i baterii z regulowanym zaworem VRLA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 501 7.10.1 Porównanie baterii VRLA w wykonaniu AGM i żelowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 501 7.10.2 Zastosowania akumulatorów VRLA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502 7.10.3 Ładowanie baterii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503 7.10.4 Rozładowanie baterii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503 7.10.5 Warunki pracy akumulatorów VRLA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505 7.10.6 Procesy cieplne w akumulatorach VRLA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505 7.10.7 Problemy występujące przy eksploatacji akumulatorów VRLA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505 7.10.8 Składowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506 7.11 Dobór baterii akumulatorów do zasilacza UPS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 507 7.11.1 Elementy wpływające na dobór baterii akumulatorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 507 7.12 Wymagania techniczne wyboru baterii akumulatorów (diagram) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 510 7.13 Dobór baterii do systemu UPS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 511 7.14 Dobór wentylacji pomieszczenia systemu baterii VRLA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 516 7.14.1 Lista kontrolna systemu wentylacji baterii VRLA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 516 7.14.2 Obliczenia wentylacji pomieszczenia baterii VRLA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 517 7.14.3 Wyznaczenie bezpiecznej odległości od źródeł inicjacji wybuchu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 519 7.15 Zespoły prądotwórcze (ZP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520 7.15.1 Dobór mocy zespołu prądotwórczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 527 7.15.2 Tandem UPS – zespół prądotwórczy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531 7.15.3 Rodzaje mocy zespołów prądotwórczych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533 7.15.4 Układy współpracy ZP z siecią elektroenergetyczną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 536 7.15.4.1 SZR sieć/ZP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 536 7.15.4.2 Ręczny przełącznik sieć/ZP. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 536 7.15.4.3 Automatyka SZR sieć/ZP z układem obejściowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 537 7.15.4.4 Ochrona przeciwprzepięciowa w instalacjach napięcia awaryjnego i gwarantowanego . . 537 7.15.5 Wymagania dotyczące instalowania zespołów prądotwórczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 542 7.15.5.1 Warunki przyłączania. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 542 7.15.5.2 Warunki zabudowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 542 7.15.5.3 Projekt budowlany instalacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 542 8 7.15.5.4 Instrukcja ruchu i eksploatacji zespołu prądotwórczego (współpracy z siecią energetyki zawodowej) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 543 7.15.5.5 Odbiór techniczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 544 7.15.6 Przykładowa instrukcja współpracy ruchowej zespołu prądotwórczego z siecią elektroenergetyczną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 545 8. Kompensacja mocy biernej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553 8.1 Kompensacja mocy biernej indukcyjnej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553 8.2 Kompensacja mocy biernej pojemnościowej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 576 9. Zasilanie terenu budowy i rozbiórki. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 579 10. Zasilanie tymczasowe imprezy masowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 593 11. Wymagania stawiane obiektom budowlanym łączności – zasilanie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 607 12. Zasilanie oświetlenia ulicznego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 613 13. Ochrona przeciwporażeniowa (zagadnienia wybrane) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 633 13.1 Działanie prądów na organizmy żywe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 633 13.2 Ochrona przeciwporażeniowa przy napięciu U ≤ 1 kV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 638 13.2.1 Ochrona podstawowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 641 13.2.2 Ochrona przy uszkodzeniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 641 13.2.2.1 Ocena skuteczności samoczynnego wyłączenia w układach TN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 642 13.2.2.2 Ocena skuteczności samoczynnego wyłączenia w układach TT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 646 13.2.2.3 Ocena skuteczności samoczynnego wyłączenia w układach IT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 647 13.2.3 Wyłącznik różnicowoprądowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 655 13.2.4 Ochrona przeciwporażeniowa w sieciach elektroenergetycznych niskiego napięcia . . . . . . . . . . . . 659 13.2.5 Przewody PEN i PE w liniach elektroenergetycznych niskiego napięcia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 662 13.2.6 Uziemienia w sieciach TN i TT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 662 13.2.7 Punkty neutralne sieci niskiego napięcia łączone z uziomami stacji zasilających . . . . . . . . . . . . . . 674 13.2.8 Połączenia wyrównawcze ochronne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 680 13.2.9 Zasilanie urządzeń w strefach nieobjętych połączeniami wyrównawczymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 687 13.3 Ochrona przeciwporażeniowa przy zasilaniu z zespołu prądotwórczego (ZP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 690 13.4 Ochrona przeciwporażeniowa w układach zasilania gwarantowanego UPS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 697 13.5 Ochrona przeciwporażeniowa w pomieszczeniach o zwiększonym zagrożeniu porażeniowym (zagadnienia wybrane) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 704 13.5.1 Instalacje elektryczne w pomieszczeniach kąpielowych oraz baseny pływackie i inne . . . . . . . . . . 704 13.5.2 Ochrona przeciwporażeniowa w obiektach szpitalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 709 13.5.2.1 Pomieszczenia użytkowane medycznie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 711 13.5.2.2 Koncepcja ochrony przeciwporażeniowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 711 13.5.2.3 Układ IT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 712 13.5.2.4 Elektryczność statyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 715 13.5.2.5 Ochrona przeciwprzepięciowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 715 13.5.2.6 Pola elektromagnetyczne (PEM). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 715 13.6 Ochrona przeciwporażeniowa przy napięciu U > 1 kV. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 719 14. Badania instalacji elektrycznych niskiego napięcia (zagadnienia wybrane) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 725 14.1 Rodzaj i terminy badań. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 725 14.1.1 Wymagania określone w normie PN-HD 60364-6. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 725 14.1.2 Wymagania odnośnie dokładności pomiarów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 728 14.1.3 Prawna kontrola metrologiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 728 14.1.4 Częstość wykonywania okresowych badań na terenach budowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 730 14.2 Badanie ciągłości połączeń przewodów ochronnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 730 14.3 Pomiary rezystancji izolacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 731 14.4 Badanie samoczynnego wyłączenia w instalacjach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 735 14.4.1 Badanie samoczynnego wyłączenia zwarcia w instalacjach z zabezpieczeniami zwarciowymi bez wyłączników różnicowoprądowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 735 9 14.5 Ogólne warunki wykonywania badań instalacji z wyłącznikami różnicowoprądowymi . . . . . . . . . . . . . . . . . 737 14.6 Pomiar prądów upływowych w instalacji elektrycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 741 14.7 Pomiar rezystancji podłogi i ścian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 741 14.8 Spadek napięcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 742 14.9 Pomiar rezystancji uziemienia i rezystywności gruntu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 743 14.10 Badania zespołów prądotwórczych (ZP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 746 14.11 Wykonywanie pomiarów eksploatacyjnych dla transformatorów elektroenergetycznych . . . . . . . . . . . . . . . 752 14.12 Pomiary eksploatacyjne baterii kondensatorów statycznych w układach kompensacji mocy biernej o napięciu znamionowym do 1 kV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 756 14.13 Pomiary eksploatacyjne urządzeń napędowych o napięciu znamionowym do 1 kV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 758 14.14 Badanie ochrony przeciwporażeniowej przez samoczynne wyłączenie zasilania w obwodach zasilanych przez UPS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 759 14.15 Badanie i pomiary baterii akumulatorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 762 LITERATURA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 765 ZAŁĄCZNIKI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 773 Załącznik 1 Tabele doboru kabli i przewodów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 775 Załącznik 2 Symbole graficzne stosowane w schematach elektrycznych i mapach geodezyjnych (wybrane) . . . 811 Załącznik 3 Tabele rezystancji i reaktancji transformatorów, linii napowietrznych i kabli (wybranych) . . . . . . . . . . 825 Załącznik 4 Przegląd i kontrola instalacji elektrycznych i instalacji (urządzeń) piorunochronnych w budynku . . . 827 Załącznik 5 Ochrona sprzętu i urządzeń elektrycznych przez obudowy. Kodowanie barwami elementów manipulacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 842 Załącznik 6 Wybrane definicje z zakresu elektryki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 845 Załącznik 7 Zasady udzielania świadectw kwalifikacyjnych D i E . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 854 Załącznik 8 Charakterystyki wybranych aparatów elektrycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 861 Załącznik 9 Prawne aspekty wykonywania pomiarów ochronnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 880 Załącznik 10 Tabele pomocnicze do oceny skuteczności samoczynnego wyłączenia zasilania . . . . . . . . . . . . . . . 890 DODATKI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 895 Dodatek 1 Ochrona odgromowa obiektów budowlanych oraz ochrona przepięciowa w instalacjach elektrycznych obiektów budowlanych (zagadnienia wybrane) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 897 Dodatek 2 Wzajemne sytuowanie obiektów budowlanych i sieci elektroenergetycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 938 Dodatek 3 Podstawy projektowania ogrzewania elektrycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 979 Dodatek 4 Instalacje elektryczne w pomieszczeniach zagrożonych wybuchem oraz wentylacja w pomieszczeniach ładowania akumulatorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1012 Dodatek 5 Pożary w pomieszczeniach i krzywe symulujące pożary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1045 Dodatek 6 Wymagania dotyczące instalowania przeciwpożarowego wyłącznika prądu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1057 Dodatek 7 Oświetlenie awaryjne w budynkach oraz wymagania dotyczące zasilania awaryjnego w tunelach komunikacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1061 Dodatek 8 Zagrożenie pożarowe oraz porażeniowe pochodzące od ograniczników przepięć (SPD) . . . . . . . . . 1081 Dodatek 9 Zasady projektowania sterowań instalacjami do odprowadzania dymu i ciepła . . . . . . . . . . . . . . . . . 1092 Dodatek 10 Ochrona pożarowa kanałów i tuneli kablowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1116 Dodatek 11 Zasilanie pompowni przeciwpożarowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1142 Dodatek 12 Wyłącznik selektywny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1160 Dodatek 13 Obliczanie energii zapotrzebowanej przez oświetlenie wbudowane dla potrzeb charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1176 Dodatek 14 Zasady opracowywania instrukcji techniczno-ruchowej dla rozdzielnic SN i WN . . . . . . . . . . . . . . . . 1186 Dodatek 15 Przykłady specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych – płyta CD

Morocco is a country of extremes: ultra-modern, yet still deeply traditional. These tendencies are also the defining qualities in modern Morocco’s decorative arts. Some of the most talented and progressive architects and designers in the world are working in Morocco today. Their work is profoundly influenced by a deep-rooted veneration for the artisan traditions of the past, the centuries-old skills of the weavers, woodworkers and zillij masters. As the superb photographs in this book show, one thing that unifies Morocco, both ancient and modern, is the dazzling use of colour. Herbert Ypma traces the origins of the great artisan traditions and looks at the way contemporary designers continue to use these techniques. The book concludes with the work of one of Morocco’s most remarkable contemporary architects, Charles Boccara, whose designs reinterpret these influences to create work that is strikingly modern.

The mechanics of lightness. The wide-ranging career of the Italian virtuoso. "The array of buildings by Renzo Piano is staggering in scope and comprehensive in the diversity of scale, material, and form. He is truly an architect whose sensibilities represent the widest range of this and earlier centuries." Such was the description of Renzo Piano given by the Pritzker Prize jury citation as they bestowed the prestigious award on him in 1998. Whereas some architects have a signature style, what sets Piano apart is that he seeks simply to apply a coherent set of ideas to new projects in extraordinarily different ways. "One of the great beauties of architecture is that each time, it is like life starting all over again," Piano says. "Like a movie director doing a love story, a Western, or a murder mystery, a new world confronts an architect with each project." This explains why it takes more than a superficial glance to recognize Piano's fingerprints on such varied projects as the Pompidou Center in Paris, the Kansai airport in Osaka, Japan, the Tjibaou Cultural Center in Noumea, New Caledonia, The New York Times Building in New York, the Zentrum Paul Klee in Bern, Switzerland, and the Morgan Library in New York. Every book in TASCHEN's "Basic Architecture Series" features: approximately 120 images, including photographs, sketches, drawings, and floor plans; introductory essays exploring the architect's life and work, touching on family and background as well as collaborations with other architects; the most important works presented in chronological order, with descriptions of client and/or architect wishes as well as construction problems and resolutions; and, an appendix including a list of complete or selected works, biography, bibliography and a map indicating the locations of the architect's most famous buildings.